Odsłonięcie pomnika - mogiły w Cygance

15 maja 2011

Pomnik - mogiła żołnierzy Powstania Listopadowego

Pomnik ufundowano w 180 rocznicę wybuchu Powstania Listopadowego. Upamiętnia żołnierzy 3 batalionu 2 pułku strzelców pieszych pod dowództwem ppłk. Adama Wolskiego w dniu 18 lutego 1831 r. W czasie potyczki zginęło wielu polskich żołnierzy, którzy w zapomnieniu od lat spoczywają w zbiorowej mogile między trzema krzyżami a torem kolejowym w pobliżu nasypu. Dzięki grupie społeczników z Cyganki udało się upamiętnić bohaterskich żołnierzy, którzy woleli zginąć za Ojczyznę niż poddać się wrogowi.

W czasie Powstania Listopadowego w Cygance miały miejsce dwie potyczki wojsk polskich z Rosjanami. W 1863 roku mieszkańcy Cyganki uczestniczyli w Powstaniu Styczniowym.

W czasie Bitwy Warszawskiej w 1920 roku, w nocy z 12 na 13 sierpnia, 13 pułk piechoty zajmował stanowiska wzdłuż toru kolejowego. Na odcinku Cyganka - Stacja Stanisławów I batalion, natomiast II batalion na odcinku Stacja Stanisławów - Dąbrowica. Na całym odcinku zamknięto wszystkie drogi i przejazdy. Trzy kompanie 36 pułku piechoty miały objąć linię od Cyganki do wsi Kobierne i drogi Mińsk Mazowiecki - Warszawa. Niedługo po północy dnia 13 sierpnia, patrole rosyjskie były już na przedpolu i usiłowały przekroczyć w wielu miejscach tory kolejowe. Wszędzie jednak napotykały na energiczny opór placówek i ruchomych patroli polskich. Około 200 godziny nieprzyjaciel zgromadził znaczniejszy oddział na odcinku 5 kompanii 13 pułku piechoty, przerwał cienką jej obsadę i zawładnął torem kolejowym. Pułk rozrzucony na dużej przestrzeni nie miał dostatecznych sił, by mu w tym przeszkodzić. Jedynie drobne patrole szarpały nieprzyjaciela, który ostrzeliwując się, osiągnął trakt prowadzący do Okuniewa i szybko przesunął się na zachód.

Po wybuchu II Wojny Światowej Niemcy wkroczyli do Cyganki 12 września około godziny 1700 od strony Ładzynia. Po zajęciu wsi zaczęli umacniać przedpole od strony Dębego Wielkiego. Następnego dnia na Niemców uderzyła Wołyńska Brygada Kawalerii. Około godziny 900 zgrupowanie dowódcy 12 pułku ułanów podolskich (12 i 21 pułku) płk Kuczka ruszyło przez Dębe Wielkie - Rysie i nawiązało styczność z nieprzyjacielem w rejonie wsi Cyganka. Zaskoczeni Niemcy cofnęli się w nieładzie za tor kolejowy, jednak wykonali przeciwuderzenie odbijając Cygankę. Doszło wtedy do bardzo zaciętej walki, w której został prawie doszczętnie wybity 2 szwadron 12 pułku. W walce tej zginął dowódca szwadronu, rtm. Olgierd Suryn a większość rannych trafiła do niewoli. Polskich żołnierzy poległych w Cygance pochowano na tymczasowym cmentarzu między trzema krzyżami a torem kolejowym, tuż przy moście. W czasie walk w Cygance zginęli również jej mieszkańcy. Część z nich zginęła podczas wybuchu niemieckiego samochodu z amunicją, który stał w pobliżu zabudowań państwa Siporskich. Samochód ten został trafiony przez polską artylerię z 2 dak w początkowej fazie natarcia. Kilku mieszkańców zginęło podczas bitwy a niektórzy z ran które otrzymali w czasie jej trwania. Poległych żołnierzy niemieckich pochowano na przeciw trzech krzyży, ale po drugiej stronie drogi. Ekshumowano ich w grudniu 1939 roku tuż przed wigilią Bożego Narodzenia i wywieziono w nieznane miejsce. Natomiast polskich żołnierzy i osoby cywilne ekshumowano 18 kwietnia 1940 roku i przewieziono na cmentarz parafialny w Mińsku Mazowieckim gdzie zostali pochowani w zbiorowych mogiłach żołnierzy września.

W czasie okupacji działała tu drużyna AK, którą zorganizował nauczyciel, kierownik miejscowej szkoły ppor. Aleksander Standziak. W listopadzie 1944 roku aresztowany został przez UB i wywieziony na Sybir. Przebywał między innymi w obozie koło Riazania. Wrócił po trzech latach. Oprócz niego na Sybir wywiezieni zostali również: Tadeusz Gniado i Bolesław Gniado. Na przełomie lipca i sierpnia 1944r. Niemcy wycofali się z Cyganki i okolicznych miejscowości przed napierająca Armią Czerwoną i I Armią LWP.

W dniu 26 listopada 2000 roku, z inicjatywy mieszkańców Cyganki i kombatantów, odsłonięto głaz z płytą upamiętniająca żołnierzy Wołyńskiej Brygady Kawalerii walczących w dniu 13 września 1939 roku w Cygance. Usytuowany został tuż przy budynku szkolnym.


Wybrane fragmenty publikacji p. Bogdana Kucia pt. "Z dziejów Cyganki".

Zdjęcie pomnika dzięki uprzejmości prezesa STH p. Bogdana Kucia.

Fot. Piotr Vasco Wasilkowski

Drukuj

Msze święte:

Ewangelia (J 10, 1-10)

Jezus jest bramą owiec


  • 1100

    Za poległych w Powstaniu Listopadowym

Galeria zdjęć z uroczystości:

Opublikowano przez:  Kancelaria Parafialna, 3 lata temu , Wyświetleń:  426